Lieven Pauwels
Inleiding
_________________________________________________________________________________
De kiwi uit de orde van de Apterygiformes-Ratitae, komt alleen voor in Nieuw-Zeeland, hij is dan ook uitgeroepen tot ’s lands nationaal dier.
Oorspronkelijk kwam het diertje alleen voor in het woud maar men vindt het nu ook in de gras- en akkerland. Het diertje wordt weinig gezien
in het wild omdat het voornamelijk ‘s nachts leeft. De kiwi is de enige overlevende van de bovenvermelde orde waartoe ook
de uitgestorven MOA behoorde.
Vóór de aankomst van de Maori's op het eiland hadden de kiwi-vogels geen predatoren. Na hun aankomst in New-Zealand teerden de Maori's
vooral op de grote hoeveelheden Moa’s op het eiland tot die in de 15e eeuw uitgestorven waren. Nadien werden grote hoeveelheden kiwi's gedood
om te voorzien in hun voedsel, de soort kon zich echter nipt in stand houden. De schuld van het bijna uitsterven van deze soort kan niet helemaal
in de schoenen van de Maori's worden geschoven, in de laatste helft van de 19e eeuw werden kiwi's massaal gevangen
door de Europeanen om ze te kunnen tonen in de zoo, musea en in private collecties. Met de aanvang van het rooien van bossen kwamen
ook de predatoren, opossums, een soort buidelrat die werd geimporteerd en bij gebrek aan natuurlijke vijanden welig kon tieren op
Nieuw-Zeelandse bodem. Ook hermelijnen lustten wel de eieren en kuikens van de kiwi. Katten, honden, vallen gemaakt door mensen en
voertuigen op de wegen reduceerde hun aantal nog sneller. Ondanks al deze tegenslagen voor de soort hielden de kiwi's stand wat
niet kan gezegd worden van andere Nieuw-Zeelandse grondvogels. Omdat de kiwi's nu zoveel natuurlijke
vijanden hebben haalt slechts één op 20 kuikens in de natuur de volwassen leeftijd.
Kiwi's lijken wel onhandige, houterige wezentjes maar zijn toch sterke, agressieve en opvliegende vogeltjes wanneer het om de bescherming
van hun territorium en hun jongen gaat. Toch werden ze met uitsterven bedreigd. Omdat hun bestand jaarlijks met 5.8% afnam zijn
er tal van hulpprogrammas opgestart, de " Bank Of New-Zealand " heeft hierin een voortrekkersrol met hun project " Save The Kiwi "
zie op www.savethekiwi.org.nz .
Om deze loopvogels te beschermen moet er voldoende grote oppervlakte voor reservaat worden gevrijwaard dat geschikt is als
habitad waar de dieren gerust worden gelaten zodat het overleven van hun soort wordt verzekerd. Intussen worden kiwi's in
speciale programmas gekweekt om ze nadien uit te zetten in reservaten. Ook riepen de Nieuw Zeelanders “ Operation Nest Egg ” voor de Rowi kiwi
in het leven. Dank zij dit programma worden de eierren uit de nesten verwijderd om ze in broederijen uit te broeden zodat door
de gecontroleerde omgeving de hoeveelheid kuikens over het aantal eieren gemaximaliseerd kan worden. Eenmaal de kiwi's uitgekomen en aangesterkt
zijn worden ze in reservaten zoals Mount Bruce uitgezet waar ze niet geconfronteerd worden met hun (nieuwe) natuurlijke vijanden
zodat ze in beschermde omstandigheden kunnen opgroeien om nadien in de vrije natuur meer overlevingskansen te hebben.
Ook in ontgonnen lanbouwgebied worden in de velden beboste zones voorzien als stapstenen om de kiwi's beschutting te verlenen tegen hun vijanden
bij de oversteek van het ene naar het andere woud.
Nieuw zeeland heeft het diertje intussen tot nationaal symbool uitgeroepen, de Nieuw-Zeelanders zijn er fier op om met de naam
kiwi genoemd te worden. Het is er kiwi wat de klok slaat. Het vogeltje staat zelfs op de nationale munt die zelf ook soms
kiwi-dollar genoemd wordt. Het militaire voetbalteam noemt zich Kiwi, het bekende fruit noemt men kiwi. Tijdens de wereld
oorlog werden de Nieuw-Zeelandse soldaten in Vlaanderen ook genoegzaam kiwi genoemd.
Naar begin
Kenmerken
_________________________________________________________________________________
De kiwi-vogel is voornamelijk een nachtdier, hiervoor heeft hij een uitstekend nachtzicht en is hij uitgerust met snorharen om in het donker te voelen.
De kiwi heeft een lange smalle bek met helemaal onderaan kleine neusgaten, zij hebben tevens een uitstekende reukzin.
De Kiwi kan niet vliegen zoals vele andere vogelsoorten die we in Nieuw-Zeeland vinden.
Zij leven in paartjes en blijven hun ganse leven bij elkaar. De wijfjes zijn groter dan de mannetjes.
Kiwi’s en hebben zachte, afhangende, borstelige veders die meer weg hebben van een warrige haardos, zij worden ongeveer zo groot als een kip,
wegen ongeveer 4 kilo en worden zo'n 55 cm. Ze hebben geen staart en hebben piepkleine 5cm
lange restanten van vleugeltjes. Aan de poten hebben ze drie tenen en achteraan hebben ze sporen zoals de haan van de kippen.
De dieren kunnen de leeftijd van 20 jaar bereiken. Ondanks zijn onbehulpzame uiterlijk
kan een kiwi toch sneller lopen dan de mens. Zij hebben kunnen overleven dank zij hun alertheid, hun agressiviteit en dank
zij hun vervaarlijke poten waarmee ze een eventuele belager gemakkelijk kunnen stampen en verwonden. Een paartje van deze vogels verdedigt een territorium van ca 2,5 Ha.
Er zijn vijf soorten kiwi’s: de Bruine kiwi, de Rowi die pas in 2003 als ondersoort bekend is, de Tokuka met zijn vier variëteiten : de Haast Tokuka, de Steward Island Tokuka, de Zuid Fjordland Tokuka en de Noord Fjordland Tokuka ,
de kleine gespikkelde kiwi en dan vanzelfsprekend ook de grote gespikkelde kiwi.
 |
 |
 |
| De bruine kiwi |
Grote gespikkelde kiwi |
Kleine gespikkelde kiwi |
Naar begin
Voeding
_________________________________________________________________________________
Met zijn lange bek en mede geholpen door zijn goede reukzin kan de kiwi de bodem perfect op voedsel doorzoeken waarbij
hij zonder probleem met de bek in de grond kan graven.
De kiwi kan zich zo makkelijk tegoed doen aan wormen, insecten, spinnen en kikkers.
Zijn spijskaart wordt verder aangevuld met bladeren, bessen en zaden.
Naar begin
Broeden
_________________________________________________________________________________
Het broedseizoen van de kiwi is van het eind van de winter tot de zomer dit is in Nieuw-Zeeland van juni tot maart.
Het paren en bevruchten gebeurt meestal drie weken voor het leggen van de eieren. De hun nesten worden gemaakt in holle boomstammen,
wortelgaten, natuurlijke holen of gaten in het mulle zand die meestal door het mannetje worden gegraven. Een nest bevat meestal
een tot twee grote gladde eieren die ivoorkleurig tot vaalgroen zijn, hun schaal is eerder aan de dunne kant. De grootte van het
ei varieert tot 12 cm lang bij 8 cm dik.
Het zijn de bruine kiwi's die meestal twee eieren leggen met een tussentijd van drie weken. Het duurt ca 30 dagen eer een ei geproduceert is.
De eieren zijn proportioneel groot voor het diertje zij kunnen zo'n 20 à 25% van moeder kiwi’s gewicht zijn. Het gebeurt dan ook
vaak dat moeder kiwi sterft doordat het te grote ei blijft steken terwijl een volgend ei zich reeds aanmeldt.
Het is de taak van het mannetje om het ei uit te broeden, bij sommige soorten springt het wijfje af en toe bij.
Om een ei uit te broeden blijft het mannetje minstens 11 weken in het nest dit wordt natuurlijk langer wanneer het
wijfje er een tweede ei bij legt. Het leggen van een tweede ei kan relatief kort na het tweede ei gebeuren. Dit is mogelijk
doordat bij de kiwi beide ovaria worden gebruikt wat niet het geval is bij de andere loopvogels. Het mannetje verlaat tijdens
het broeden zo weinig het nest dat hij bij het uitkippen tot een derde van zijn gewicht kan verloren zijn.
Naar begin
Kuikens
_________________________________________________________________________________
Bij het uitkippen heeft het kiwi kuiken reeds de kenmerkende warrige pluimage, het weegt dan rond de 280 gram.
Een pas uitgekomen kiwitje is zoals bij alle loopvogels zo goed als zelfredzaam, het is als het ware een kopij, een miniatuur van de volwassen kiwi en wordt naar analogie met de andere
loopvogels niet door de ouders gevoed; om de eerste weken door te komen hebben zij immers een dooierzak die hen voorziet
van de eerste voedingsstoffen. Gedurende zes tot tien dagen blijven de kuikens in het nest om op krachten te komen en
teren daarbij op de voedingsstoffen uit de dooierzak. In die tijd verliezen zij flink wat gewicht. Na deze periode
verlaten ze met het mannetje het nest op zoek naar voedsel. Daarna verspreiden de jonge kiwis zich over de uitgestrekte velden,
zij trekken hierbij soms tot 60 Km tot ze een plekje vinden om zich te vestigen.
 |
 |
 |
| Kiwi ei |
Uitkippen van kiwi |
Het kiwi kuiken |
Naar begin
Om ten slotte nog een fabeltje uit de wereld te helpen: In Australië werd een merk van schoensmeer "Kiwi" gelanceerd, dit had een enorm succes ook in ons land.
Geruchten deden de ronde als zou dit van kiwi-vet worden gemaakt, niets is natuurlijk minder waar.
Pootafdruk van een kiwi in de modder.
